Uyku sadece günlük yaşamın dışında kalmış bir zaman parçası değil, bedenin kendini yenilediği sağlıklı ve uzun yaşamın temeli olan 'yaşamsal bir gerekliliktir.
Sağlıklı bir uyku herkes için şarttır. Ancak sağlıklı ve kaliteli uyku demek, çok uyumak veya az uyumak olmayıp, yeterince uyumak demektir. Normalde insanların çoğu için ortalama 5-8 saat (bebeklerde 16 saat) uyku yeterlidir.
Çeşitli sebeplerden dolayı bazen uykuya dalmamız zorlaştığı gibi, uyku sırasında sık sık uyanır, gündüz aniden herhangi bir yerde uykuya dalar veya huzurlu ve kaliteli bir uyku uyuyamayız. Bu ve benzerî şartlarda karşımıza, uyku düzensizlikleri ve hastalık olmayan rahatsızlıklar ortaya çıkar.
Uzmanlar, 80 adet farklı tip uyku düzensizliği tespit etmişlerdir. Bunların en sık görüleni,
insomnia denilen uykusuzluktur. Insomnia'dan sonra sırasıyla
uyku apnesi (uykuda nefesin durması),
horlama, narkolepsi ve uykuda yürüme gelir.
Insomnia: Bir insanda insomnia olup olmadığı polysomnogram adı verilen ve bir gece süren uyku testleri ile ortaya çıkarılabilir. Insomnia'nın karakteristik üç özelliği şunlardır:
1- İyi dinlendirmeyen bir uyku olması.
2- Uykunun bölünmesi
3- Deliksiz rahat kaliteli bir uykunun alınamaması
Insomnia birçok fizikî ve ruhî sebepten dolayı ortaya çıkabilir. Solunum yollarındaki (burun, gırtlak) fizikî bir sıkıntı veya stres, sinirlilik, bu uyku düzensizliğine yolaçabilir. Alkol, uyuşturucu, düzensiz uyku trafiği, uyku vaktine yakın egzersiz yapma, sigara, yatağı uyku dışı işlerde kullanma gibi birçok faktör uyku bozukluğunun sebebi olabilir.
Kısa süreli insomnia, 3-4 hafta sürer ve bu süre sonunda düzelerek ortadan kalkar. Uzun süreli insomnia, araştırılması gereken bir durumdur. Depresyon ve şizofreni gibi sebepler problem oluşturabilir. Uykusuzluk yaşla birlikte artabilir ve kadınlarda daha fazla görülür. İşsiz, eşinden ayrılmış, yalnız yaşayan kişilerde uykusuzluğa daha sık rastlandığı gibi, iç huzurunu yakalayamamış kişilerde de sıklıkla görülebilir.
Uyku Apnesi (Sleep Apnea): Horlama sıklıkla olur. Soluk alıp verme işlemi 10-60 sn arası durur. Apnea (nefesin kesilmesi) uykuyu kesintiye uğratır ve gündüz olmadık yerlerde, meselâ direksiyon başında uyuklamaya yolaçar. Hipertansiyon ve kalp rahatsızlıklarının oluşumuna katkıda bulunabilir. Erkekler kadınlara göre on kat daha fazla uyku apnesine yakalanır.
Narkolepsi: Bu kişiler herhangi bir an kendi istekleri dışında uykuya dalarlar. Bu çok ciddi bir problemdir. Daha çok erkeklerde görülür. REM fazına tesir eden sinir sistemi hastalıkları, narkolepsi sebeplerinin en mühimidir. Narkolepsi şikayeti olanlarda; halüsinasyonlar görülür, uyandıktan sonra birkaç dakika hareket edemezler ve zamanla kasları zayıflar.
Uykuda yürüme (Sleep Walking): Daha çok çocuklarda görülür. Eğer yetişkinlerde görülürse durum ciddi olabilir ve tedavi gerekir. Çünkü ruhî ve fizikî meselelerden dolayı yürüme olmuştur. Çocuklardaki düzensizlik zamanla düzelir. Kazalardan korunmak için pencere ve kapılar kilitlenebilir.
Acaba Bende Herhangi Bir Uyku Düzensizliği Var mı? Eğer;
- Yüksek sesle horluyorsanız,
- Uyurken ara sıra solunumunuz duruyorsa,
- Baş ağrısı ile uyanıyorsanız,
- Kiloluysanız,
- Uykuya dalmanız uzun sürüyorsa,
- Tansiyonunuz yüksekse,
- Okurken veya bir şey seyrederken uykuya dalıyorsanız,
- Konsantrasyon güçlüğü çekiyorsanız,
- Araba sürerken uykunuz geliyorsa,
- Ansızın (meselâ mağazada alışveriş yaparken) uykuya dalıveriyorsanız,
- Uykuda yürüyorsanız,
sizde de bir uyku düzensizliği var demektir.
İyi Bir Uyku İçin Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar - Uyku saatlerinizi bir düzene sokun. Hangi saatte yatarsanız yatın, kalktığınız saat aynı olsun. Güneşin ilk ışıkları melatonin hormonu salınımını azaltır. Böylece güne daha enerjik başlayabilirsiniz. Bunun için güneş doğmadan kalkıp, güneşin üzerinize doğmasına engel olun. Göreceksiniz ki, gününüz daha bereketli ve huzurlu geçecektir.
- Günlük düzenli egzersizler yapın. Yatmadan 3-4 saat önce ağır egzersiz yapmayın ve ağır yiyecekler yemeyin.
- Yerli yersiz uyumayın.
- Kaylule adı verilen öğle üzeri uykusu gece uykusuna yardımcı olur. Bir saatlik kaylule üç saatlik gece uykusuna eşittir.
- Sık sık ellerinize ve yüzünüze su masajı yapın. Yatmadan önce alınan ılık bir banyo iyi sonuçlar verir.
- Sigara, alkol, kafein ve uyuşturucudan uzak durun. Uyumadan birkaç saat önce kafeinli (çay-kola) içecekler içmeyiniz. Bu tedbir iyi bir uyku için gereklidir.
- Midenizi tıka-basa doldurmayınız.
- Yatak odasının fazla aydınlık olmamasına dikkat ediniz. Uyunan oda iyice havalandırılmalıdır.
- Meslek dışı, ruhunuzu geliştiren kitapları okumak iyi bir uykuyu (özellikle yatmadan önce) sağlayabilir.
- Her şeyi kafanıza takmayın. Güzel düşünüp, güzel görmeye çalışın.
- Yumuşak yatak ve yastık kullanmayınız.
- Uykunuz gelmeden yatağa gitmeyin
- Göz maskesi ve kulak tıkaçları kullanılabilir.
Nasıl Tedavi Edilir? Geçici kısa süreli ve aralıklarla, sadece birkaç günden bu yana ortaya çıkan uyku düzensizliği tedavi gerektirmeyebilir.
Kısa süre etkili uyku ilacı kullanma uyku ve dikkatsizliğin artışına neden olabilir. Tüm bu ilaçların yan etkileri vardır. Uyku düzensizliklerinin tedavisinde, aşırı miktarda ve düzensiz uyku ilacı kullanılması önerilmemektedir.
Uyku tedavisinde terapi tekniklerinin kullanılmasına çalışılmalıdır. Rahatlama terapisi, uyku sınırlama, yeniden uyku düzeni oluşturmak gibi davranış teknikleri uyku sorunu çözebilir. Rahatlama Terapisi: Tansiyon ve kaygıyı azaltan özel ve etkili teknikler vardır. Sonuç olarak kişinin beyni yarışmayı bırakır, kaslar rahatlar ve uykuya geçmek için şartlar oluşur. Bunları öğrenmek zaman alabilir.
Uyku sınırlaması: Bazı insanlar uyku düzensizliği sebebiyle çoğu insan yatağa girdiğinde uyuma sorunu yaşıyor. Bu tür bir sorunda, gece boyunca sadece birkaç saat uyumaya izin veren uyku sınırlama programı yararlı olabilir. Bu uyku saati yavaş yavaş normal uyku saatine yükseltilebilir.
Düzenleme: Uykusuzluk sorunu ile mücadele eden kişiye yardımcı olabilecek bir başta tedavi düzenlemedir. Çoğu insan için, yatak uyku ve seks dışında bir şey için kullanılmaz.
Genel olarak yapılan düzenleme önerisi, sadece uyku geldiği zaman yatağa gitmektir.
Uykuya dalmakta zorlanan bir kişi uykusu gelinceye kadar yataktan kalkmalı ve uykusu geldiğinde yatağa geri dönmeli. Bu sürecin başından sonuna kadar, şekerleme yapmaktan uzak durmalı ve her gün aynı saatte kalkıp yatmalı. Uyku düzensizliği olmasa bile kişilerin uyku zamanında yatağına gitmesi ve uyku düzenine dikkat etmesi önerilir.
Özetleyecek olursak; uyku gâye değil, vasıtadır. Sağlıklıysanız ve uykunuz da yoksa mutlaka uyumak zorunda değilsiniz. Uyumuş olmak için uyunmaz, dinlenmek için uyunur.
Yasal Uyarı: Sitemizde yayınlanan haberlerin tüm telif hakları magkadin.com ait olup; çalınması, alıntı yapılması, çoğaltılması gibi durumlarda ihtarda bulunmaksızın, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserlerini Koruma Kanunu ve ilgili kanun hükümleri gereği her türlü yasal mecrada haklarımızı sonuna kadar arayacağımızı bilmenizi isteriz. Site kullanım koşulları